03-02-1954_26-08-2007

Entree Noorderkapel

tentoonstelling Ernst Schaap

Inleiding van Heleen Wijgers, directeur Stevenskerk, bij de opening van de tentoonstelling van Ernst Schaap in de Stevenskerk in Nijmegen op 10 mei 2015:

Opening expositie Ernst Schaap 10 mei 2015 in de Noorderkapel van de Stevenskerk in Nijmegen

Ernst Schaap is slechts 53 jaar geworden en was vlak voor zijn dood nog volop aan het creëren. Met zijn laatste werken leek hij een nieuwe weg in te slaan. Het vierkante of rechthoekige beeldvlak, het kader, is verdwenen. De vormen bepalen zelf het kader en worden over elkaar heen geplaatst als ruimtelijke constructies. In een eerdere fase had Ernst een vergelijkbaar principe toegepast, namelijk het wegsnijden van de restruimte, zodat de muur zelf het beeldvlak wordt, dat in feite onbegrensd is. Deze schilderijen zijn contrastrijk in vorm en kleur. Ze doen denken aan de constructies van El Lissitzky, de Russische constructivist, begin 20^ste eeuw. Je voelt duidelijk bij deze laatste werken dat Ernst iets op het spoor was, dat dit voor hem een belangrijk een experiment was dat hij verder wilde uitwerken. Naast het opheffen van de verschillen tussen schilderkunst en plastiek zocht hij in zijn composities naar evenwicht en harmonie. In de grote kisten in de opslag in Heerenveen vonden Willem Schaap en ik een flink aantal van deze constructies.

Zoals zoveel andere werken uit eerdere periodes. Sommigen zijn in zeer slechte staat, met putten en scheuren in de doeken. Hoe jammer. Ze komen uit zijn atelier, dat na zijn dood uitpuilde en waar de duiven in en uit vlogen. Bij in enkel schilderij is dat overigens juist een prachtige organische toevoeging aan de compositie en de ruw opgebrachte verflaag.

In deze expositie hangt werk uit verschillende perioden, maar een gedetailleerde beschrijving ervan ontbreekt. Ernst signeerde, dateerde of benoemde zijn werken niet. Hier hangt geen compleet overzicht, er ontbreekt met name (figuratief) werk uit de Minerva tijd en kort daarna. Maar Ernst koos op gegeven moment wel duidelijk voor de abstractie, aanvankelijk nog beleefd vanuit een fysieke schilderproces, dat doet denken aan werk van de Amerikaanse abstract expressionist Jackson Pollock. Beweging bepaalt dit werk in vorm en kleur en een energieke en dikke verfopdracht, waar vanuit vanzelf nieuwe, onvoorspelbare vormen ontstonden. Geleidelijk werden deze vormen minder vloeibaar, maar juist strakker en geometrischer, hoewel de verflaag dik en `wollig’ blijft. Ruwe jute of dunne textiele weefsels worden in het schilderij opgenomen, het kleurenpalet wordt beperkt tot zwart en wit en enkele aardekleuren. Een voorbeeld hierbij is de stroming L’Art Informel en de schilderwerken van onder meer Tàpies. Het is aards en hemels tegelijk.

Hierna volgt een langere periode waarin de zuivere geometrische vormen en lijnen zwevend in het beeldvlak worden weergegeven. Ernst onderging het wonder van de schilderkunst, de fijn geschilderde vormen lijken gewichtloos, er ontstaat een bijna kosmisch effect, het kleurgebruik is vaak geraffineerd en heel verrassend: bijvoorbeeld de combinatie van roze met geel, rood en lichtgrijs of bruintinten met helder oranje, helder geel met lichtgroen. Dunne lijnen vormen spannende naden, tussen de vlakken. Weer komt het constructivisme hierbij op als voorbeeld, zoals van Malevich en El Lissitzky, maar ook het abstract expressionisme van Barnett Newman komen daarbij in gedachten. Ter voorbereiding maakte Ernst foto’s van patronen van wegen, straten en van details van ogenschijnlijk onbelangrijke objecten als metalen deuren, stoepranden. Niet alleen op het platte doek maar ook in ruimtelijke objecten, uitgewerkt in MDF volgde de uitwerking hiervan. Ernst streeft naar een `zuivere schilderkunst’, ontstaan zonder willekeur en uit noodzakelijkheid. Dat schrijft hij zelf, in een van zijn weinige aantekeningen. Maar de werken spreken voor zich, hun taal is de universele taal van de vorm, lijn en kleur. De kunstenaars rangschikt ze naar eigen inzicht en creëert zo nieuwe werelden. Cézanne zei het al: de kunstenaar herschept, daarbij gebruikmakend van zijn eigen beeldtaal. Wij kunnen elk werk van Ernst een eigen titel geven zoals wij dat zouden willen. Wij kunnen de werken ook omgedraaid hangen als we dat beter vinden. Die Gedanken sind frei…

Met deze expo krijgt Ernst Schaap de aandacht die hij verdient. Meer informatie kunt u vinden op https://ernstschaap.webnode.com/ ( ww w.ernstschaap.nl ). Een serieuze beschrijving van zijn werken en precieze duiding ontbreekt echter. Of dit er ooit van komt is de vraag.

Ernst werkte heel precies aan zijn `constructies’, hij was erg kritisch op zijn eigen werk en verkocht maar zelden. We weten maar al te goed dat een kunstenaar tijdens zijn leven niet alleen werkt om te verkopen maar dat hij een sterke innerlijke drive heeft om te creëren. Toch is een aantal werken in deze expo te koop. Uw interesse kunt u kenbaar maken via e-mail: ernstschaap@gmail.com.

Hoe Ernst deze expo gevonden zou hebben, we kunnen er alleen maar naar raden. Uniek is het in ieder geval wel, deze werken zo opgehangen aan de steigers van de Noorderkapel. Wij hopen dat u in ieder geval geniet van deze bijzondere kunstwerken en de originele opstelling. Ik dank jullie wel.

Heleen Wijgers, directeur Stevenskerk 10 mei 2015

            Aankondiging tentoonstelling Ernst Schaap          

         bij  ingang Stevenskerk (2015)

Ernst Schaap in de jaren jaren '80

KUNSTENAAR/SCHILDER/PLASTISCH VORMGEVER

ARTIST/PAINTER/SCULPTOR

Ernst Schaap rond 2006

ARTISTE/PEINTRE/CRÉATEUR PLASTIQUE

                        KÜNSTLER/MAHLER/BILDHAUER

                                        KUNSTNER/MALER/SKULPTURER

Een aantal voorbeelden hoe Ernst Schaap' s  geometirische schilderijen bij elkaar gezet kunnen worden

Contactafdrukken van Ernst Schaap

(groot negatief formaat)

Papier voor de periodes met weinig geld